7 Kasım 2020 tarihli 31297 sayılı resmi gazetede yayınlanan BAZI TEKSTİL, KONFEKSİYON VE DERİ ÜRÜNLERİNİN DENETİMİNE İLİŞKİN TEBLİĞ (ÜRÜN GÜVENLİĞİ VE DENETİMİ: 2021/18),kısa bir süre sonra 30 Aralık 2020 tarihli 31350 sayılı resmi gazetede yayınlanan BAZI TEKSTİL, KONFEKSİYON VE DERİ ÜRÜNLERİNİN DENETİMİNE İLİŞKİN TEBLİĞ (ÜRÜN GÜVENLİĞİ VE DENETİMİ: 2021/18)’DE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ (ÜRÜN GÜVENLİĞİ VE DENETİMİ: 2021/26) ile uygulamaları kolaylaştıracak bazı değişiklikler yapıldı.
Bu tebliğ kapsamında hazır giyimi sektörünü kapsayan hemen hemen tüm ürünlerin Azo Boyar Madde testinin yapılmış ve KKDİK yönetmeliğinin belirlediği limitlere uygun bir şekilde raporlanmış olması gerekir. Ceket, pantolon, gömlek, kaban, mont, etek, kısa pantolon, tişört, kazak vb. tüm hazır giyim eşyalarına Azo Boyar Madde testi yapılmalıdır. KKDİK yönetmeliğinde aşağıda listelenen yasaklı Azo Boyar Maddelerin kullanım limiti 30ppm (mg/kg) olarak belirlenmiştir. Bu limitin üzerinde yasaklı Azo Boyar Madde tespit edilen ürünler kalır olarak raporlanır ve bu raporla ithalat yapılamaz.
Azo Boyar Maddeler, aslında zararlı aminlerdir. Amin grupları kansorejen etkiye sahip kimyasallardır. Tekstil boyamada direk olarak azo boyar madde kullanılmaz. Kullanılan boyar maddenin ter, tükürük, ısı, ışık gibi sebeplerden ötürü, parçalanıp, indirgenerek zararlı aminlere yani azo boyar maddelere dönüşmesi mümkündür.
Azo boyar madde testine alınacak hazır giyim ürünleri; ceket, pantolon, etek, gömlek gibi ürünler tek renk olabileceği gibi birden fazla rengi beraberinde barındırabilir. Ayrıca bu ürünler aynı cins kumaştan yapılabileceği gibi birden fazla cins kumaştan da yapılabilir. Azo boyar madde testinde ürün incelenirken, her modelin, farklı kumaş ve farklı renkleri teste alınır. Her cins kumaşın boyaması birbirinden farklı olabileceği gibi, her renk boyanın da dönüşebileceği zararlı amin başkadır. Azo boyar madde testinde Laboratuvar çalışmalarımızda dikkat edilen bir diğer husus da tekstil üzerine yapılmış çeşitli baskılardır. Örneğin bir tişört elinizle kalınlığını hissedemediğiniz bir pigment boya ile de boyanmış olabilir, kalınlığını dokunmadan sadece bakarak da anlayabileceğiniz plastisol baskı ile de boyanmış, ürün üzerinde bir logo ya da baskı yapılmış olabilir. Tüm bu durumlar ayrı ayrı değerlendirilerek test çalışmaları sürdürülür.
Hazır giyim ürünlerinde, örneğin pantolon etiketi, etek, gömleğin cep ayrıntısı ya da mont ya da kabanın kendisi gerçek deri ürünü ile yapılmış olabilir. Bu durumda da derileri boyarken kullanılan boyalar risk oluşturur.
Azo Boyar Madde test yöntemlerinin standart metotları aşağıdaki gibidir.
- TS EN ISO 14362-1 - Tekstil - Azo boyar maddelerden türetilen belirli aromatik aminlerin tayini için yöntemler - Bölüm 1: Liflerde ekstraksiyon yapılarak ve yapılmadan elde edilebilen belirli azo boyar maddelerin kullanımının tespiti
- TS EN ISO 14362-3 - Tekstil - Azo boyar maddelerden türetilen belirli aromatik aminlerin tayini için yöntemler - Bölüm 3: 4-aminoazobenzen açığa çıkarabilen belirli azo boyar maddelerin kullanımının tespiti
- TS EN ISO 17234-1 - Deri - Boyalı derilerde bazı azo boyar maddelerinin tayini için kimyasal deneyler - Bölüm 1:Azo boyar maddelerden elde edilen aromatik aminler için tayin
- TS EN ISO 17234-2 Deri - Boyalı derilerde belirli azo boyar maddelerin tayini için kimyasal deneyler - Bölüm 2: 4-aminoazobenzen tayini
Yasaklı aminler listesi şöyledir;
SIRA NO REFERANS STANDART CAS NO
1 4-Aminobiphenyl 92-67-1
2 Benzidine 92-87-5
3 4-chloro-o-toluidine 95-69-2
4 2-naphthlamin 91-59-8
5 o-aminoazotoluene 97-56-3
6 2-amino-4-nitro toluene 99-55-8
7 4-Chloroaniline 106-47-8
8 2,4-diaminoanisole 615-05-4
9 4,4-diaminodiphenylmethane 101-77-9
10 3,3-Dichlorobenzidine 91-94-1
11 3,3-Dimethoxybenzidine 119-90-4
12 3,3-Dimethylbenzidine 119-93-7
13 4,4-methylenedi-o-toluidine 838-88-0
14 p-cresidine 120-71-8
15 4,4-Methylene-bis(2-chloraniline) 101-14-4
16 4,4-oxydianiline 101-80-4
17 4-thiodianiline 139-65-1
18 o-toluidine 95-53-4
19 2,4-toluendiamine 95-80-7
20 2,4,5-Trimethylaniline 137-17-7
21 o-Anisidine 90-04-0
22 4-aminoazobenzene 60-09-3
